Dù đã bước sang luống tuổi lục tuần, nhưng nhà văn Nguyễn Nhật Ánh vẫn miệt mài trên từng trang viết. Cứ thế, những “đứa con tinh thần” ấy đều đặn ra đời, vì một tham vọng duy nhất - đáp ứng “văn hóa đọc”, dạy cách làm người. Ông đã từng nhận định: “Sứ mệnh của nhà văn viết cho thiếu nhi là qua tác phẩm của mình hướng các em tới những giá trị làm người”. Thật vậy, thế giới tình cảm tuổi mới lớn trong những trang văn của Nguyễn Nhật Ánh mang rất nhiều màu sắc, bạn đọc bất tác phẩm nào của ông bạn điều sẽ rút ra cho mình một bài học, một triết lí nhân sinh nào đó.
“Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ” – tập truyện dài, 210 trang, viết theo thể loại đồng thoại, xuất bản năm 2012. Tác phẩm như một bát nước mát lành, chứa đựng cả vòm mây trong trẻo cùng những ngôi sao triết lí sáng lòa. Tác phẩm không chỉ là món ăn tinh thần đầy màu sắc dành cho độc giả nhỏ tuổi, mà nó còn là một viên kẹo ngọt cho cả người lớn khi họ muốn tìm đến mảnh đất của những điều trong veo, thánh thiện để xoa diệu đi những hủ lậu, tiêu cực trong cuộc sống thường nhật.
Đúng như nhan đề, tác phẩm kể về hai con mèo ngồi bên cửa sổ, nhưng thực chất đó chỉ là hình ảnh đọng lại trong trí nhớ của chú mèo Gấu khi phải xa nàng mèo Áo Hoa sau một vụ bị bắt cóc. Hình ảnh đó biểu tượng cho tình cảm, sự nhớ nhung, tình yêu trong sáng mà mèo Gấu si tình dành cho người yêu. Hay như tình bạn lạ kỳ, “có một không hai” giữa chú mèo Gấu và chú chuột nhắt Tí Hon - những câu chuyện đầy bất ngờ, thú vị giữa hai loài luôn coi nhau là kẻ thù.
Tình yêu của mèo Gấu dành cho nàng mèo Áo Hoa không kém phần thú vị hay đúng hơn là một sự lãng mạn với những bài thơ tình bằng ngôn ngữ mèo. Vậy tự hỏi, nàng Áo Hoa ấy là ai? Áo Hoa thực ra là một con mèo tam thể, mèo Gấu đã đặt cái tên mỹ miều ấy cho người yêu “Chú đặt tên cho nàng là Áo Hoa. Giống như các chàng trai vẫn âu yếm gọi các cô gái của mình là Bé Bỏng hay Hòn Sỏi Buồn Của Anh”. Một con mèo luôn si tình, không buồn hoạt động, không buồn bắt chuột cho đúng cái “bổn phận”, mà ngày nào cũng nằm một chỗ suy nghĩ về nàng mèo trong mộng của mình. Đối với Tí Hon “bạn gái” nghĩa là người luôn ở bên mình. Nhưng với mèo Gấu, bạn gái bây giờ chỉ là cái tên, là những hình ảnh của Áo Hoa liên tục hiện ra trong đầu, hay nhớ lại những lúc chàng làm thơ tặng Áo Hoa nghe và được nàng ta “đập đập tay lên lưng thi sĩ, động tác mà loài mèo chỉ làm khi cảm thấy lòng mình vô cùng dễ chịu”. Mèo Gấu vì yêu mà thành thi sĩ, làm những bài thơ tình tặng cho Áo Hoa. Mèo Gấu vì yêu mà thành lãng mạn, bảo chuột Tí Hon họa hình “bạn gái” mình đem dán các ngả đường mong nàng nhận ra lối về với tình yêu. Rồi cuối cùng, nàng mèo tam thể ấy về thật, nhưng chỉ là đứng lặng trên mái nhà nhìn xuống mèo Gấu, rồi sau đó sánh vai cùng một chàng mèo đực cao lớn. Kết cục cuộc tình đau buồn như thế đã khiến mèo Gấu ốm mất một tháng. Nó làm ta gợi nhớ đến hai câu thơ mở đầu câu chuyện:
“Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ
Một con ngồi yên một con đổi chỗ”
Ở khía cạnh khác, câu chuyện hầu như vượt ra ngoài tình cảm cá nhân nhỏ hẹp, đó là sự cảm thông, sự chia sẻ của mèo Gấu với những chú chuột nhỏ bé. Tình bạn của họ đã chứng minh được cuộc sống luôn tồn tại những điều kỳ lạ. Bạn sẽ không bao giờ hình dung ra được cảnh một chú mèo lén lút cất phần ăn của mình vào bọc để nuôi một đàn chuột. Hay bạn sẽ bất ngờ như thế nào khi một con chuột nhắt què tay lại suốt ngày quấn quít bên chú mèo lười đầy những suy tư... Vậy là tình bạn bắt đầu từ những điều thật đơn giản mà kỳ lạ đến thế. Qua đó, ta nhận thấy được rằng, chúng ta cần phải sống chan hòa, yêu thương đùm bọc và luôn mang những đều tuyệt vời nhất dành tặng cho nhau.
Bằng lối viết văn mộc mạc, những hình ảnh đáng yêu, từ ngữ gần gũi pha lẫn hài hước, vô cùng tự nhiên, không gò bó hay sáo rỗng. Tác phẩm “Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ” đã gửi đến người đọc thông điệp: tình bạn luôn là thứ tình cảm đẹp đẽ, có thể nảy sinh ở bất cứ nơi đâu, có thể vượt lên trên sự khác biệt về giới tính, tuổi tác hay thậm chí là giống loài, bởi chẳng có gì khác nhau khi mà nước mắt của mọi người đều mặn.
Từ câu chuyện tình yêu loài mèo, cho tôi biết được “điều quan trọng nhất của tình yêu không phải là am hiểu mà là cảm nhận. Chính cảm xúc, chứ không phải sự phân tích về cảm xúc, làm nên tình yêu’. Kết thúc câu chuyện dù hơi buồn nhưng vẫn để lại trong tôi vô vàn cảm xúc, vừa hài hước hóm hỉnh, vừa sâu lắng, cảm thương, và đặc biệt vừa mang tải nhiều bài học sâu sắc về cuộc sống và tình yêu của mèo Gấu, như câu kết của tác giả, là tình yêu “luôn tỏa ra thứ ánh sáng lóng lánh mà với nó bất cứ ai cũng có thể tạo nên phép màu cho thế giới này”.