Do các cháu cố gắng, do các thầy, các cô giáo cố gắng, năm nay, nhất là mấy tháng gần đây các cháu có những tiến bộ khá.
Tác phong, kỷ luật, tư tưởng tiến bộ, như thế là tốt.
Tham gia lao động như thế là tốt.
Trước nói: lao động là vẻ vang. Nhưng các cháu hiểu: anh lao động, tôi vẻ vang. Nay hiểu: mình lao động, mình vẻ vang. Vì các cháu, các thầy, các cô trực tiếp lao động nên tinh thần đối với lao động cũng có khác.
Trước: các cháu chưa biết khó nhọc của công nhân, nông dân. Bây giờ: các cháu biết lao động của công nông cần cù, khó nhọc.
Trước: các cháu cơm đến thì ăn, áo đến thì mặc.
Bây giờ: biết rõ làm ra cơm áo là khó nhọc.
Trước: không biết vì sao phải cần kiệm.
Nay hiểu rõ là lao động khó nhọc mới có cơm ăn, áo mặc, nên biết vì sao phải cần kiệm. Như thế là tư tưởng biến đổi.
Trước khinh lao động chân tay. Bây giờ trọng lao động chân tay và người lao động. Như thế là tư tưởng biến đổi.
Do đó, tác phong cửa các cháu cũng thay đổi.
Trước: Đi học về vứt sách, ăn cơm rồi chơi không làm việc nhà, vì cho mình là cô là cậu học trò, nhất là học trò trường Bưởi là oai lắm.
Bây giờ các cháu đã ngăn nắp trật tự hơn.
Cũng do như thế mà chí khí các cháu tốt hơn.
Bác nói các cháu chớ giận.
Trước: các cháu ăn bám bố mẹ.
Bây giờ: bước đầu ít nhiều các cháu đã biết tự lực cánh sinh như làm vườn, làm mộc... Các cháu học tập những người lao động, các cháu không muốn ăn bám bố mẹ, ăn bám xã hội.
Trước: các cháu chỉ học trong sách.
Bây giờ: học và thực hành kết hợp với nhau.
Ví dụ: trước kia học về nông học, thầy và trò chỉ học trong sách vở.
Bây giờ: các cháu về nông thôn, cày cây, trồng trọt, làm phân. Như thế là học kết hợp với hành.
Do lao động, tri thức tăng thêm.
Do lao động, sức khoẻ tăng hơn.
Đó là kết quả của lao động sản xuất.
Xã hội chủ nghĩa là cái gì? Các cháu có hiểu không?
Xã hội chủ nghĩa là tất cả mọi người phải ra sức lao động xây dựng chủ nghĩa xã hội; chủ nghĩa xã hội xây dựng được mọi người mới sung sướng, ấm no.
Trường học của ta là trường học xã hội chủ nghĩa. Trường học xã hội chủ nghĩa là thế nào?
Nhà trường xã hội chủ nghĩa là nhà trường:
- Học đi với lao động.
- Lý luận đi với thực hành.
- Cần cù đi với tiết kiệm.
Muốn xã hội chủ nghĩa, phải có: người xã hội chủ nghĩa. Muốn có người xã hội chủ nghĩa, phải có tư tưởng xã hội chủ nghĩa.
Tư tưởng xã hội chủ nghĩa trái hẳn với cá nhân chủ nghĩa. Cái gì không phải xã hội chủ nghĩa là cá nhân chủ nghĩa.
Cá nhân chủ nghĩa đẻ ra hàng trăm tính xấu như siêng ăn, biếng làm, kèn cựa, nghĩ đến mình không nghĩ đến đồng bào, tham danh lợi, địa vị, V.V..
Các thầy, các cô giáo, các cháu cần luôn luôn bồi dưỡng tư tưởng xã hội chủ nghĩa, đấu tranh tiêu diệt cá nhân chủ nghĩa.
Bác được nghe báo cáo năm nay các cháu tiến bộ hơn năm ngoái, tiến bộ về học tập, lao động, kỷ luật, trật tự và tác phong.
Đó là tiến bộ bước đầu. Như thế là tốt.
Bác mong các thầy giáo, cô giáo đoàn kết cố gắng tiến bộ hơn nữa.
Tương lai đẹp đẽ là của tất cả mọi người. Mọi người phải cố gắng. Bác mong năm sau các cháu tiến bộ hơn. Các cháu phải xứng đáng là chủ nhân tương lai của nước Việt Nam hoà bình – thống nhất - độc lập - dân chủ và giàu mạnh. Các cháu có làm được không? (Có) - Có chắc không? (Có) - Có quyết tâm không? (Quyết tâm). Thế thì tốt.
Nói ngày 31-12-1958.
Bản đánh máy, có bút tích sửa chữa,
lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.
(Sđd. Tập 9, tr.302-304)
(Trích "Truyện kể Bác Hồ với ngành giáo dục". Sách hiện đang sẵn sàng phục vụ tại Thư viện tỉnh Đồng Tháp. Phòng đọc: KEVV20.5013, Phòng mượn: MEVV20.8800 - 8801)