Page 32 - phan 2

hậu” thì không thể diễn tả chỉ bằng một lời hai lời, bởi nó đã
xuyên suốt cả cuộc đời, không hề nghe bất cứ một ai trong bà
con gần xa, hoặc những người quen biết có một lời chê trách.
Còn nhẫn nhục ư? Phải nhẫn nhục chịu đựng tất cả những lời

nói nặng nhẹ của các chủ nợ, đôi khi đó lại chính là những
người bà con thân thuộc để còn có thể tiếp tục vay mượn; nhẫn
nhục trong những năm tháng làm dâu trong gia đình bên chồng
với mối quan hệ gần đúng như “chồng chúa vợ tôi”; nhẫn nhục
chịu đựng không chút ghen tuông oán thán khi biết tình cảm vợ
chồng đã bị chia sẻ, thậm chí còn bảo Ba tôi cứ đem bà vợ nhỏ

từ Cà Mau về ở gần để khỏi phải đi xa... Nghĩ rằng đối với một
người phụ nữ thì nhẫn nhục đến thế là cùng! Còn lo cho chồng
cho con ư? Với mười một đứa con chết hai còn chín, lại gặp ông
chồng không mấy giỏi giang trong làm ăn nên hầu như chỉ có

một bàn tay của Má cực khổ trực tiếp làm ra đồng tiền, kể cả
việc vay mượn, để lo cho các con ăn, học, và có lúc còn phải trả
nợ thay chồng. Bởi thế, ngoài việc làm mưu sinh thì xem ra Má
không một phút lo riêng cho mình, đừng nói gì đến việc học
hành giải trí như đa số phụ nữ thời nay. Rồi mọi người còn nói

Má cực đến lúc chết, chết đúng những ngày chộn rộn của cuối
tháng Tư năm 1975, cỗ quan tài phải quàn trong nhà mấy ngày
liền và khó khăn lắm mới tìm được mảnh đất an táng, lại cũng
không mấy người có thể đến viếng để phúng điếu đưa tang.

9. Chạy tản cư vào Đồng Tháp Mười

Về Cao Lãnh được một thời gian ngắn thì Ba tôi quyết định
đưa cả nhà đi tản cư bởi hai lý do, một là tình hình Tây tà rất
căng, hai là ở lại cũng chẳng làm gì ra tiền đủ nuôi sống cả nhà,

chưa nói chi tới chuyện trả nợ. Ngược lại đi tản cư còn thuận

100 Nguyễn Long trảo