Page 85 - chua nguyen va cac giai thoai mo dat phuong nam

Thành) có nhiều thương nhân người nước ngoài đến làm ăn
buôn bán, tụ tập mở sòng bạc lấy xâu (gọi là thuế hoa chi).
Ông xin đến khai thác; ông bao thầu thuế ấy, rồi lại đào
được một hầm bạc chôn, nên mấy chốc trở thành giàu có.

Ông cho xây một tòa thành trên bờ biển, mở phố xá, chiêu
mộ lưu dân đến ở các nơi: Phú Quốc, cần Bột (Kampot),
Rạch Giá (Gia Khê), Luống Cày (Lũng Kỳ), Hương ức (Vũng
Thơm, Kompong Som) lập được bảy xã thôn.
Vào khoảng năm 1687, quân Xiêm đến cướp phá Hà
Tiên, bắt ông cùng gia quyến đưa về Xiêm cho ở tại cảng
Muang Galapuri (người Tàu gọi Vạn Tuế Sơn). Hai năm sau,

nhân lúc nước Xiêm có loạn, ông trốn về Lũng Kỳ (Trũng
kỳ) rồi sau mới về được Mang Khảm. Ông bắt tay vào việc
khôi phục Hà Tiên. Trước sự đe dọa của Xiêm và sự yếu
kém của Chân Lạp, ông tìm chỗ nương tựa. Nghe lời khuyên
của mưu sĩ, năm 1708, Mạc Cửu đem đất Hà Tiên dâng cho
chúa Nguyễn. Việc này được Đại Nam liệt truyện, tập I,
quyển 6 của Quốc sử quán chép như sau:

“Mạc Cửu người Lai Châu, tỉnh Quảng Đông. Khi nhà
Minh mất, người Thanh bắt dân cắt róc tóc. Cửu cứ để dài,
đi sang Nam. Đến nước Chân Lạp, Cửu làm Óc Nha. Thấy
phủ Sài Mạc có người Kinh, người Trung Quốc, người Chân
Lạp và người Chà Và buôn bán đông đúc, Cửu bèn dời đến
ở Phương Thành, mở sòng bạc gọi là “hoa chi” để lấy hồ.
Lại đào được hố bạc, do đó vọt lên giàu có. Cửu chiêu tập
dân xiêu tán ở Phú Quốc, cần Bột, Rạch Giá (Gia Khê),

86