Page 96 - ke chuyen cu pho bang nguyen sinh sac
P. 96
K ể chuyện cụ Phó bảng NGUYỄN SINH SẮC
kinh chức..."1. Nhưng ông Sắc không màng đến việc
làm quan nữa, được trở về làm dân vốn là ý nguyện
của ông. Không làm quan nữa ông không trở về quê
hương Kim Liên, mà đi thẳng vào Nam tìm cách
sinh sông. Đúng là "không làm quan nữa, thì làm
dân", như ông nói với những người quanh mình.
Sau khi bị cách chức, cụ Nguyễn Sinh Huy đi đâu
trước khi vào Nam, hiện có nhiều ý kiến khác nhau.
Theo D. Héméry "Ông quan bị cách chức phải tìm
sinh kế khác. Trở về làng Cơ Lão ở Thừa Thiên, ông
sông ở nhà một Lý trưởng và tháng 1.1911, ông gửi
cho Bộ Lại và Toà Khâm sứ Pháp một đơn xin thông
hành đi Bình Thuận cùng với một đầy tớ rồi đi Gia
Định ồ Nam Kỳ để "kiếm sông"... Chuyến di này đối
với ông có hai cái lọi: con trai thứ hai làm việc tại Bình
Thuận, ở trường Dục Thanh, Phan Thiết; ngoài ra
thành phố này lúc bấy giờ là ga đầu mối đi Sài Gòn.
Nhưng yêu cầu của ông bị phái viên Pháp bên cạnh
Bộ Lại, De la Sussep, bác bỏ vào tháng 3 với ý kiến
"giữ lại ở Huế"; vì người ta nghi ông muốn gặp Phan
Châu Trinh, vừa được tha ở Côn Đảo ra đây. Nhung
Huy vẫn đi thuyền vào Đà Nẵng ngày 26.2.1911 để
rồi đi Sài Gòn. Có lẽ ở đây, ông gặp Nguyễn Tất
2
Thành khoảng giữa tháng 3 và tháng 7.1911"1.
1. Lời tâu của Bộ Hình ngày 23.9.1910 (tài liệu lưu tại Trung
tâm lưu trữ Quốc gia II).
2. Daniel Héméry: Jeunesse d'un colonisé...y sđd. tr. 117.