Page 198 - nam bo xua va nay

năm, phải cùng gia quyến về quê chịu tang cha rồi ở luôn quê nhà ,ựơng bể dâu, qua năm sau cho ra tiếp bản dịch bộ Thủy Hử. Cũng
với mẹ, đi dạy học. Vợ ở nhà nuôi con thơ cùng giúp mẹ chồng viêc ámnày ông lại cho ra cuốn tiểu thuyết dịch Hồn hoa của TừTrẩm

đồng áng canh củi. Khải cũng không phải bận tâm. ; cuốn Tam tự kinh dẫn giải của Mạnh Tử. Bạch Thái Bưởi một
z thương gia, lại là chủ nhiệm nhật báo Khai Hóa mời Á Nam vào
Khải mấy lần tìm cách ra nước ngoài mà không sao đi thoát.
¡an biên tập. Hồi này có Ngô Đức Kế - một danh nho quê ở miền
Khoảng năm 1915-1916 lén ra Móng Cái để qua Đông Hưng. Chính
[rung lúc ấy ra Hà thành tham gia làng báo rất mến ông. Khi Kế
bài Tiễn chân anh khóa, Khải làm vào dịp này. Lần sau, cách lần
làmchủ nhiệm tạp chí Hữu Thanh liền mời A Nam hợp tác. Những

trước không lâu, Khải cùng bạn thân là Nguyễn Xuân Xứng lên Yên
bài bình luận công kích Phạm Quỳnh đăng trong tạp chí phần nhiều
Bái trốn sang Tàu cũng không đi lọt. Nhân ngồi bên bờ sông đêm
có ý kiến của Á Nam. Độ này thỉnh thoảng ông cũng viết bài đăng
đêm, thấy các cô gái kĩu kịt gánh nước, lòng chứa chan bi phẫn làm
bài thơ Gánh nước đêm. trên khá nhiều báo: Nam Phong, Thực nghiệp dân báo, Trung Bắc
lân văn, Đông Dương tạp chí, v.v... Làm được ba năm Á Nam từ
Qua năm Kỷ Vị (1919) lại trở về làng Quang Xán dạy học. ít
chức biên tập viên vì ý kiến bất đồng. Trước khi giã từ tòa soạn
tháng sau ông xuôi ngược khắp miền Bắc thỉnh thoảng mới về thăm
Khai Hóa, Á Nam cho xuất bản thêm tập thơ Duyên nợ phù sinh nói
nhà. Bà cử thấy con là người có chí mới khuyên con và dâu nên ra
trên.
thành thị để tiện đường cho Á Nam bay nhảy. Khải liền đưa vợ con
Gặp dịp rảnh rang, Á Nam viết giúp cho vài tờ báo hoặc cùng
lên Hà Nội, ở nếp nhà của ông nhạc ngay trong thành phố, nhưng ít
bạn hữu đi thăm thú Lạng Sơn, Thanh Hóa, Thái Nguyên, Sơn Tây...
lâu sau thấy chồng ghét cảnh phố phường náo nhiệt, bà Khải liền
Được bạn là Ngô Văn Phú giới thiệu, Á nam lại viết giúp cho nhật
bán căn nhà đó mua một trang trại ở Thái Hà ấp ngay ven đô Hà
báo Đông Pháp, các báo miền Nam, miền Trung.
Nội, hàng ngày bà đi cân gạo ở các tỉnh đem về Hà Nội bán.
Năm 1927, cụ Phan Bội Châu bị Pháp bắt ở bên Tàu, đưa về
Khải cả tháng gân như không ăn cơm nhà, thường đi với bạn
giam ở nhà pha Hỏa Lò Hà Nội, một người bạn bàn với Á Nam xin ở
hữu. Vợ biết chí hướng chồng dùng văn chương khơi động lòng yêu
tù thay cho cụ Phan, song thực dân Pháp không chấp thuận. Phẫn
nước của đồng bào nên bà Khải dành riêng một căn phòng cho
kích vì thời cuộc, Á Nam bèn xuất bản tập thơ Bút quan hoài ỉ, rồi
chồng tiếp bạn bè lui tới. Thường ngày trang trại hay bị khám xét,
cuốn Hồn tự lập I và 11, trong đó ông kịch liệt chống Pháp với giọng
gia nhân bị mua chuộc đe dọa vì trong số bạn hữu có nhiều người
[hơkích thích đồng bào. Vài tháng sau Pháp ra lệnh cấm tàng trữ, lưu
hoạt động chống Pháp.
kành trong và ngoài nước cả ba cuốn sách. Pháp bắt đầu chú ý đến
Tập văn đầu Á Nam đưa in là cuốn Duyên nợ phù sinh (1920).
vàn thơ và hành vi của Á Nam, thường cho người theo dõi.
Lúc in xong ông không lo được tiền, sau nhờ nhà sách Xương Ký
Hồi này Phan Sào Nam được tha, Pháp cho về an trí tại Huế.
của Bùi Xuân Học ứng tiền lấy sách về bán. Năm 1923, xuất bản
^hân có người rủ nhà thơ vô Nam tìm cách ra nước ngoài, hai người
tiếp cuốn Duyên nợ phù sinh 11. Năm 1925, in cuốn tiểu thuyết
216 217