Page 136 - nam bo xua va nay

nước”, các nhà Nho theo đó lấy các chữ tắt làm tên đầu cho các tỉnh,
Gia: Gia Định, Biên: Biên Hòa, Vĩnh: Vĩnh Long, Định: Định Tường,
An: An Giang, Hà: Hà Tiên chỉ Nam kỳ mà bây giờ chúng ta gọi là
miền Nam hay Nam bộ. Chính vì nội dung có tầm quan trọng về đất
nước con người, phong tục... như đã nói; thế cho nên khi thục dân
Pháp chiếm Nam kỳ việc đầu tiên khi thành lập bộ máy cai trị họ đã
cho dịch tác phẩm này sang tiếng Pháp để dùng vào việc củng cố chế
độ thục dân và theo đó các quan cai trị người Pháp biết được một phần
lịch sử, địa lý, phong tục... dân bản xứ.
Ngoài các sáng tác, trước tác bằng chữ Hán sáng giá của ông,
ông còn là một nhà thơ sử dụng chừ Nôm rất độc đáo. Theo truyền
văn thì số thơ ông làm bằng chữ Nôm rất nhiều, nhưng đến nay đã
thất lạc. Riêng 18 bài thơ Đi sứ cảm tác đã nói lên được cái thi tài của
ông và từ đó còn cho chúng ta thấy được khả năng sử dụng chữ Nôm
cũng như mãnh lục tiếng Việt trong truyền thống dân tộc. Thơ ông
nhẹ nhàng, trong sáng, từ hoa thuần thục, không gò chữ uốn câu, nhẹ
nhàng như hơi thở khỏe khoắn lành mạnh... Bài thơ Từ giã mẹ đi sỉHà
một chứng liệu đích thục nhất cho thi tài cũng như văn tâm ông?

“Lìa hiệp thưong nhau kế mấy hồi,
Ân tình ai cũng khó phanh phui.
Trăng lòa ải Bắc nhàn chinh bóng,
Thu quạnh trời Nam quạ đút mồi.
Ngay tháo tưởng rồi sa nước mắt,
Cồng danh nghĩ lại ướt mồ hôi.
Quân thân tuy cách lòng đâu cách,
Trọn đạo con là trọn đạo tôi. ”

(Theo tuần báo Tân Văn, tháng 8-1935, Sài Gòn).
Và nhất là 18 bài liên hoàn ông làm khi đi sứ Trung Hoa năm

149