Page 99 - nam bo xua va nay

Thiên lý ruổi rong, tày vó ký
Khá khen ngựa sắt với gan lì.

Nhưng máy ảnh (bấy giờ gọi là máy chụp hình) thì người ta sợ.
Sợ thu hình rồi thu luôn cả hồn vía, làm cho mất trí, điên khùng. Đặc
biệt là các máy hát xưa kèm theo ống loa một bên, chạy bằng “dây
cót” quay tay, chỉ mấy nhà giàu cỡ phú nông, địa chủ mói có. Nơi nào
có máy hát khi tiệc tùng như tân hôn, tân gia, giỗ, Tết... bà con kéo
đến xem và nghe hát chật nhà, đầy sân. Người ta bàn tán xôn xao cho
là trò ảo thuật, thu nhỏ người lại rồi cho vào cái hộp kia. Người mê tín
dị đoan thì bảo chính “thầy pháp cao tay ấn” bắt hồn người nhốt vào
trong ấy. Có nhà Nho làm bài thơ luận về cái máy hát như là “phép
lạ”, nếu không do thân linh thì cũng là ma quỷ:
Chi nghe hoi tiếng, thấy đâu hình.
Phẫn nộ, hô ca, cười... đàng kinh
Mỹ thuật trên đời nhiều phép lạ,
Không là thần dị, cũng là tinh.
Được tiếp xúc sớm với khoa học kỹ thuật phương Tày, cố
gắng hòa nhập với văn minh công nghiệp, nhưng các thế hệ nông
dân trước Cách mạng Tháng Tám 1945 vẫn phải sống nghèo nàn,
lạc hậu gần suốt 80 năm, bị áp bức, bóc lột nặng nề. Tuy nhiên, quá
trình lịch sử khai phá và xây dựng vùng đất trẻ đầy gian nan thử
thách này là kết tinh một tính cách đặc thù, là tính thích nghi để sinh
tồn. Các bậc tiền nhân tỏ ra là những người học trò thông minh
trong nền kinh tế hàng hóa và cơ chế thị trường, đã nắm bắt và vận
dụng khoa học kỹ thuật tiên tiến phù họp với điều kiện cụ thể để
khai thác tiềm năng của quê hương ngày càng có hiệu quả vì cuộc
sống của mình và con cháu mai sau.

(Xưa & Nay 3/97)

108