Page 146 - nam bo xua va nay

Mạnh; nhung giữa họ với nhau, tình huynh đệ giang hồ nghĩa hiệp
là một thực tế lắm khi cao cả, chớ có khinh thường. Người dân đồng
bằng sông Cửu Long - Đồng Nai vốn chân thật, trung tín, cởi mở,
bộc trực, tình cảm (lắm khi có tính chất nguyên thủy), xử sự với
người ngay một cách không suy tính thiệt hon. Họ cũng đòi hỏi kẻ
khác phải như vậy đối với họ.
Ngay từ thuở ấy của thế kỷ XVIII sang đầu thế kỷ XIX kinh
tế nông thôn lục tỉnh không hẳn là kinh tế tự túc từng vùng. Ớ đây
lúa gạo thì nhiều, thủ công lại rất ít. Người ta sống không phải chỉ
có ăn, còn cần nhiều thứ khác, nên phải mua bán lúa mà mua hàng
nhu yếu từ xa, từ rất xa. Ghe thuyền lục tỉnh lên Sài Gòn - Chợ Lớn
từ Sài Gòn - Chợ Lớn tàu bè ra Trung, Bắc, xuống Nam Dưcmg, lên
Bắc Hải. Rồi ngược lại. Trên mức độ bắt đầu nhưng đáng kể, có sản
xuất hàng hóa ở lục tỉnh rồi, bài phú Cổ Gia Định phản ánh thực
trạng đó. Và trong thực trạng đó, tầm mắt con người không phải chỉ
bó hẹp ở xóm vắng làng xa.

Trong các miền Đồng Nai, Cửu Long đặc biệt trù phú, khí
hậu dịu hòa làm ãn dễ, tiền của lưong thực như ở đầu bàn tay, dân
lại tràn đầy nghị lực của kẻ khai phá đất mới muôn trùng, thì con
người “dám làm ãn lớn”, con người “hào hiệp” là điều dễ hiểu,
huống chi họ mang trong máu cái truyền thống “trọng nghĩa khinh
tài” mà không phải chờ đến ngày vào Đồng Nai - Cửu Long mới có.

(Xưa & Nay 10/97)

162