Page 336 - nam bo xua va nay

bắt quản thúc ở miền nam Pyrenees và sau đó bị tống giam vào
ngục San té tại Paris.

Một thời gian, ông được trả lại tự do, nhung đưa thẳng xuống
cảng Marseille và trục xuất về Nam kỳ.

Khi bị an trí ở Phong Điền (Cần Thơ) Trương Duy Toản đã
sáng tác nhiều bài ca cho Ban tài tử Ái Nghĩa ca chơi trong làng
mạc thôn xóm. Bài ca nào của ông cũng hàm chứa nhiều ý nghĩa,
như bài “Hà úy bất như hổ” kể chuyện người đàn bà, chồng và con
đều bị hổ ăn thịt mà không dời đi nơi khác vì ở đó không có chính
trị hà khắc, ám chỉ chính trị của thực dân Pháp thời đó. (Bài ca này
được đưa vào Tập bài ca do ông xuất bản)
Sau ông được thầy Thận, người lập nhóm Sa- Đéc Amis mòi
sang Sa Đéc, soạn bài ca cho nhóm tài tử này. Từ Ban tài tử Ái
Nghĩa, ông chỉ sáng tác những bài đơn ca như Lão quán ca, Vân
Tiên ca , Khen chàng Tử Trực, Thưong nàng Nguyệt Nga (rút từng
đoạn trong Lục Vân Tiên) hoặc Kiều oán, Từ Hải (rút từ truyện
Kiều) để cho mỗi nam tài tử ca một mình, khi đến với Sa Đéc Amis,
ông lại nghĩ ra việc viết những bài liên ca mà chỉ trong một bài có
thể có từ hai đến nhiều người ca tiếp nối với nhau. Khỏi đầu ông
viết bài Bùi Kiệm thi rớt trở về , điệu Tứ đại oán với ba vai Bùi
Kiệm, Bùi Ông và Nguyệt Nga. Kế đó là bài Kim Kiều hạnh ngộ,
cũng điệu Tứ đại oán với hai vai Kim Trọng, Thúy Kiều.

Khi đưa những bài liên ca lên sân khấu, nhóm Sa Đéc Amis
mạnh dạn tách ròi ca sĩ ra khỏi dàn dờn để bắt họ đứng lẽn, đối diện
nhau, vừa ca vừa biểu hiện nét mặt, điệu bộ theo sát tình cảm của
từng câu ca, đoạn ca. Lối ca ra bộ ra đời từ đó, có thể là sáng kiến
riêng của Trương Duy Toản.

Tháng 9-1916, ông Tông Hữu Định tức thầy Mười Hai quê

364