Page 108 - chua nguyen va cac giai thoai mo dat phuong nam

Nam, Hiệp trấn phủ Thuận Hóa, sau khi Việp quận công
Hoàng Ngủ Phúc chiếm Phú Xuân của chúa Nguyễn. Nhận
xét của ông về Đàng Trong, về chúa Nguyễn có phần khách
quan hơn quốc sử quán triều Nguyễn. Ông thừa nhận công
lao to lớn của các chúa Nguyễn trong việc mở mang hờ cõi
về phương Nam; tuy nhiên với nhãn quan của người đương
thời, nên ông không có nhận xét như chúng ta ngày nay
về công cuộc Nam tiến, đó là lẽ tất nhiên. Với cái nhìn
khách quan khoa học, không bị hạn chế bởi tư cách là quan
chức Đàng Ngoài, những ghi nhận và nhận định của ông
về sự trù phú, giàu có của phương Nam đến nay vẫn còn
giá trị; nó trở thành tư liệu hết sức quý báu về Đàng Trong
đối với hôm nay và cả mai sau. Đồng thời, ông củng phê
phán sự xa hoa hoang phí quá đáng trong sinh hoạt của
các từng lớp nhân dân ở đây:

“Nhân dân xứ Thuận Hóa đã được hưởng cuộc sống
thanh bình từ lâu đời, cho nên công chức củng như tư nhân,
hết thảy đều giàu có, đầy đủ. ơ đây, họ dùng những hàng
hoa màu mè lòe lẹt để may áo quần. Hơn nữa, trải qua
triều Hiểu quốc vương (Võ vương Nguyễn Phước Khoát) là
người hào hoa phóng túng, do đó, người ta bắt chước nhau
ăn mặc xa xỉ rồi lâu ngày thành thói quen.

“Trong hàng quan viên, thì quan lớn củng như quan
nhỏ, không một người nào không có cửa nhà chạm trổ,
thềm đá, tường xây. Chăn màn của họ đều bằng các hàng
sa đoạn; khí mãnh của họ đều bằng vàng, thau. Họ có sập
ngồi, ghế dựa, mâm sứ, chén hoa. Yên ngựa của họ đều

109