Page 252 - nam bo xua va nay

cuộc KHỞI NGHĨA BỊ ĐÀN ÁP

Sớm ngày thứ tư mồng 5 tháng 11-1913, tòa đại hình Sài Gòn
đã xử vụ 104 người bị bắt trong vụ này (trong số ấy có 89 người bị
bắt ngay hôm 28 tháng 3 nói trên tại Chợ Lớn). Đám bị bắt trước tòa
Bố Chợ Lớn đều bị tên Đốc phủ Nguyễn Tấn Sử đem tra hỏi, kết tội
là những người cầm đầu xúi dân chúng cầm đao thương đánh lại
nhà nước làm giặc.

Những người cầm đầu vụ Phan Xích Long khi bị bắt đều có
một thái độ cứng cỏi. Như trên đã nói, Nguyễn Văn Hiệp khi bị bắt,
địch tra hỏi không hề chịu khai. Đến khi ra tòa, Hiệp vẫn giữ thái độ
bình tĩnh, lời khai mạnh mẽ. Hiệp nói thẳng là rất ghét Tây cai trị
Việt Nam, nếu có ai phát hỏa lôi cho thì còn đem liệng vào đầu Tây,
nếu có bị băm vằm mà chết, thì cũng cam tâm. Hương trưởng Ngọ
thái độ cũng bình tĩnh không kém. Ngọ tuyên bố rằng: “Chẳng
quản thân này còn mất, mai đây khới nghĩa sẵn tâm”. Bản thân
Phan Xích Long cũng đàng hoàng mà nhận rằng chính mình đã ra
lệnh cho chư quân đem trái phá mà ném cho nổ nay không thấy nổ,
thì rất buồn phiền. Mặc dầu vụ khởi nghĩa chưa gây ra thiệt hại gì có
thể ghép vào tội hình được, nhưng tòa án hình đó vẫn cứ khép Phan
Xích Long vào án tù chung thân, còn những người khác thì từ 20
năm khổ sai trở xuống.
Trong 111 người bị kết án trong vụ biểu tình ở Sài Gòn - Chợ
Lớn thì có 8 người dưới 20 tuổi, 93 người từ 20-49 tuổi, 10 người
trên 50 tuổi; về nghề nghiệp nông dân chiếm tuyệt đại đa số túc 68
người, còn buôn bán và làm thợ chỉ có 30 người.

(Xưa & N ay 6/98)

273

k