Page 365 - nam bo xua va nay
P. 365
Xứ ở núi Sam - Châu Đốc. Tất cả các bà đều là một Mẹ duy nhất
trong tâm thúc của tín ngưỡng và tập tục thờ Mẫu của người Việt”(2).
Tuy vậy, khi xem xét kỹ, người ta vẫn có thể tìm thấy trong các
LHDG gắn với tín ngưỡng và tập tục “thờ Mẫu” ở Nam bộ có những
nét đặc thù nhất định so với miền Bắc. Các “Mẫu” tiêu biểu ở miền
Bắc như Mẫu Thượng Ngàn, Địa Mẫu cho tới Mẫu Liễu Hạnh và
Tam Phủ, Tứ Phủ... vốn có nguồn gốc xuất xứ từ tín ngưỡng thờ
Mẫu nguyên thủy của người Việt sau đó do sự tác động mạnh mẽ
của các yếu tố lịch sử và tôn giáo, đặc biệt là Lão giáo để trở thành
những Mẫu mang tính chất “cứu thế” như một bà tiên, thánh thiêng
liêng trong tâm thức truyền thống của đông đảo cộng đồng người
Việt và mang màu sắc “rất Việt”! Trong khi đó, các “Mẫu” điển
hình ở Nam bộ chủ yếu là được người Việt tiếp thu hoặc chịu ảnh
hưởng từ các dân tộc hoặc tôn giáo khác nhau như : Chăm (Thiên Y
a na, Bà Chúa Tiên, Bà Chúa Ngọc, Bà Chúa Xứ...), Hoa (Bà Thiên
Hậu...), Phật giáo (Bà Quan Âm...), Khổng giáo (Bà Ngũ Hành...),
Lão giáo (Bà Cửu Thiên huyền nữ...), hoặc, “phức hợp” hon với
nhiều yếu tố dân tộc, tôn giáo tín ngưỡng khác nhau trong một “Mẫu”'
(Bà Đen, Bà Cô...).v.v. Đáng lưu ý là các “Mẫu” vừa nêu có thể
chiếm vị trí và tác động khá sâu, rộng trong đời sống tinh thần cộng
đồng ở Nam Bộ, không chỉ riêng noi người Việt mà còn nơi nhiều
dân tộc khác, với tư cách có thể vừa là nữ thân độ mạng (hộ mệnh)
cho nữ giới trong từng gia đình (Cửu Thiên huyền nữ, Quan Ám,
Chúa Tiên, Chúa Ngọc...) hoặc, cũng có thể là “Bà Chúa” của cả
một cộng đồng, một vùng rộng lớn (Bà Chúa Xứ, Bà Đen, Bà Cô...).
Bên cạnh tín ngưỡng và tập tục thờ Mẫu, bóng dáng của tín
ngưỡng phồn thực, một dạng biểu hiện của “đa thần giáo” người
Việt cổ, sau đó trở thành các tập tục (thường gắn với sinh hoạt
LHDG) như thờ sinh thực khí, cướp nõ nường, utắt đèn ” diễn ra ở
394
