Page 190 - nam bo xua va nay
P. 190
mà các quan phủ huyện một khi trông thấy, tức thì bắt ngay đem
giải, nhà dân có ai chứa chấp cũng bắt tội như kẻ phạm tội”{20). Tự
Đức nhiều lần ra lệnh “hưu binh ”, “giải giáp ”, sau PTG dụ Trương
Định, giải tán lực lượng nghĩa binh chống Pháp. Như vậy Tự Đức
và triều đình đã tự mình tước bỏ mọi khả năng giữ đất ba tỉnh miền
Tây cũng như giành lại ba tỉnh miền Đông.
Năm 1866, quân Pháp đe dọa chiếm nốt ba tỉnh miền Tây
“khiến ba tinh ấy một lòng chống giữ ”, mặt khác lại thấy “thế đất
cheo leo, muốn giữ cho không lấn cũng khó ” và “xin tư cho quan
Kinh lược không đánh nhau với quân Pháp, tự phải rút /«/”(21). Những
chủ trương và giải pháp của triều đình như vậy ắt dẫn đến hậu quả
tất nhiên là không thể nào giữ được ba tỉnh miền Tây.
Tư liệu lịch sử của tacho thấy PTG không phải đầu hàng, nộp
thành cho giặc như sự miêu tả của một số tư liệu Pháp, nhưng việc
mất ba tỉnh miền Tây cũng là hậu quả tai hại của những chủ trương
sai lầm của Tự Đức và triều Nguyễn, trong đó có trách nhiệm của
bản thân PTG. Chính PTG cũng tự coi đây là một “tội lỗi”, một tội
lỗi không thể dung thứ được và ông đã tự xử bằng cái chết.
Cái chết của PTG có thể coi là sự kết thúc những năm cuối
đời đầy bi kịch của ông trong bi kịch chung của đất nước dưới triều
Nguyễn.
PTG là người yêu nước, thương dân, nhưng cũng là một tín đồ
của Nho giáo với lòng trung quân sâu nặng. Vào thế kỷ XIX, Nho
giáo vãn còn giữ một số ảnh hưởng tích cực trên một số phưong
diện nào đó về mặt đạo đức và cách xử thế, nhưng hệ tư tưởng Nho
giáo thì tỏ ra quá bảo thủ và lỗi thời, không còn khả năng giúp con
người nhận thức, lý giải và giải quyết những vấn đề mới của đất
nước, của dân tộc trong bối cảnh phát triển mới của thời đại.
209
