Page 189 - nam bo xua va nay

và Lâm Duy Thiếp, những người ký Hòa ước, phải hoàn toàn chịu
trách nhiệm về việc nhượng đất đó? Tự Đức muốn đổ hết trách
nhiệm và tội lỗi cho PTG, nhưng tư liệu lấy ngay trong chính sử
triều đình cũng đủ cho chúng ta khẳng định rằng PTG là người thừa
hành và thực hiện một chủ trương đã được hoạch định của Tự Đức
và triều đình đồng thời PTG cũng là người đồng tình với chủ trưong
đó. Trách nhiệm của PTG ở đây là trách nhiệm của người thừa hành
và tất nhiên với cương vị Chánh sứ toàn quyền đại thần, ông cũng
có phần trách nhiệm, trong việc thưong thuyết và thực thi một chủ
trương sai lầm của triều đình. Sau khi Hòa ước được ký kết, đình
thần cũng chỉ có thể nhận xét và tâu lên vua: “về khoản cắt đất bồi
ngân, hai viên ấy đã làm, phần nhiều chưa hợp. Nhưng điều ước
mới định, nếu vội sửa đối ngay, sợ họ còn tức khí”, và đề nghị
“công việc Nam kỳ nên chuyển ủy cho Phan Thanh Giản, Lâm Duy
Thiếp đứng làm ”(19).

Trong việc để mất ba tỉnh miền Tây năm 1867, trách nhiệm
của PTG có phần nặng nề hơn vì với cương vị Vĩnh Long-An Giang-
Hà Tiên Kinh lược sứ, ông có trách nhiệm giữ đất và là người được
toàn quyền thay mặt vua xử lý mọi việc trong vùng. Nhưng trên
thực tế, chủ trương “cầu hòa” và Hòa ước 1862 mà Tự Đức đã phê
chuẩn năm 1863, đã đặt PTG và nhiệm vụ giữ đất ba tỉnh miền Tây
vào tình thế cực kỳ khó khăn đến bế tắc.

Về vị trí địa lý, ba tỉnh hoàn toàn bị cô lập, bị tách ra khỏi địa
bàn cả nước bởi ba tỉnh miền Đông đã ở trong tay quân Pháp.
Hơn thế nữa, trung thành theo Hòa ước 1862 và nhất là sợ
người Pháp “nghi ngại”, Tự Đức “đem sao lục 12 điều ước cũ, đưa
đi treo dán để hiểu hảo cho sĩ dân đều biết, khiến đều yên ổn làm
ăn ”, rồi còn “xuống dụ cho tỉnh thần ha tinh sức khắp các hạt biết,

208