Page 323 - nam bo xua va nay

Đọc Khống Học Đăng của Phan Bội Châu, ta vẫn thấy quan
niệm nói trên, mắt không nhìn thấy, tai lắng mà chẳng nghe. Tôi
suy luận: thần thánh có hay không, tùy theo sự cảm thông của ta.
Thí dụ như khi cúng giỗ ông bà, nếu có lòng thành thì khi thắp
nhang, ta dường như thấy chập chờn bóng dáng người quá cố hiện
về, rồi tan biến. Nếu không lòng thành, dầu cúng 10 con heo, “đánh
lủng 10 cái trống, đập bể 10 cái chiêng ta cũng chẳng thấy gì hết”,
(nói theo cụ Đỗ Văn Rỡ).

Lòng thành là gì? Đọc Khống Học Đăng ta thấy rốt cuộc là
lòng nhân nghĩa. Trong phút giây, tâm hồn ta được vô tư, trở nên
cực kỳ khiêm tốn trước lịch sử đất nước và số mạng con người; biết
kính trọng và khoan dung với đồng loại là ta có lòng thành.

Hữu cầu tác ứng, cầu thì mới thấy bằng không thì chỉ là động
tác. Đêm giao thừa, nhớ đến ông bà, đất nước thì trong phút giây
nghe pháo nổ khắp phố phường, ta thấy tổ quốc là quan niệm trừu
tượng nhưng có thật. Còn những ai ăn nhậu đánh bài trong phút
giao thừa thì làm sao linh cảm được điều gì.

“Tế bất nghiêm, lễ bất thành” câu nói của vài cụ già nghe hữu
lý. Đến thắp nhang ở bàn thờ ông bà, ngày giỗ mà ở trần, mặc quần
cụt, thà đừng bày ra lễ giỗ.
Tạm lấy thí dụ nhưng khi ta muốn bắt làn sóng nào đó, nhờ
đài thu thanh thì phải đúng giờ, đúng tần số, sai một ly là chẳng
nhận được tín hiệu gì cả. Nhưng rắc rối nhất vẫn là việc giết bò, heo
để cúng tế. Đọc vài tư liệu về dân tộc học, thấy bảo đó là lễ giết
người cùng một bộ lạc để ăn tươi, uống huyết cần cho bộ tộc, rồi
thay thế bằng cách giết người tù binh, đến lượt giết trâu, bò hoặc
heo thay thế con người bớt dã man hơn. Con vật bị giết để tế gọi là
“hy sinh”, hy sinh mang ý nghĩa “mình tự sát hại mình” chấp nhận

351